Γράφει η Μαίρη Κονταρούδη, Οικονομολόγος - Επικοινωνιολόγος.
Πολλές φορές ένα άρθρο μπορεί να ξεκινήσει από μία φράση που είπε κάποιος, σημαντικός ή ακόμα και ασήμαντος, δεν παίζει κανένα ρόλο η πνευματική, μορφωτική, ή καλλιτεχνική βαρύτητα του ανθρώπου. Έτσι όλως τυχαία διάβασα μία ρήση του γνωστού σε όλους μας Salvador Dali. Είπε λοιπόν το εξής « Ξέρετε ότι το χειρότερο είναι η ελευθερία. Η ελευθερία οποιουδήποτε είδους είναι η χειρότερη για τη δημιουργικότητα. Πέρασα δύο μήνες στη φυλακή στην Ισπανία και αυτοί οι δύο μήνες ήταν οι πιο ευχάριστοι και χαρούμενοι στη ζωή μου. Πριν από τη φυλακή μου, ήμουν πάντα νευρικός, ανήσυχος. Δεν ήξερα αν πρέπει να κάνω ένα σχέδιο, ή ίσως να κάνω ένα ποίημα, ή να πάω στον κινηματογράφο ή στο θέατρο, ή να πιάσω ένα κορίτσι ή να παίξω με τα αγόρια. Οι άνθρωποι με έβαλαν στη φυλακή και η ζωή μου έγινε θεϊκή.»
Ακούγεται περίεργο όσο περίεργος και αν είναι κάποιος και ο Salvador ήταν, να λέει ότι η φυλακή είναι ευχάριστη και δημιουργική.
Ομως δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι ο καλλιτέχνης για να δημιουργήσει χρειάζεται την απομόνωση, χωρίς βεβαίως αυτή να είναι πίσω από τα καγκελα της φυλακής.
Με έναυσμα λοιπόν αυτό, άρχισα να ερευνώ στο διαδίκτυο άρθρα σχετικά με την Τέχνη στις φυλακές.
Δυστυχώς σε λίγα σωφρονιστικά ιδρύματα υπάρχουν προγράμματα επιμόρφωσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, ώστε με την επανένταξη των τροφίμων στην κοινωνία, να είναι παραγωγικοί, αυτάρκεις, και απομακρυσμένοι από την παραβατικότητα.
Θα αναπτύξω επομένως ό,τι σχετική πληροφορία συνέλεξα τόσο από Ελληνικά άρθρα ειδήσεις και απόψεις, σχετικές με το θέμα, αλλά και την διεθνή αρθρογραφία, ευχόμενη θερμά να επεκταθεί η δραστηριότητα αυτή όσο γίνεται περισσότερο, είναι κάτι που θα βοηθήσει τόσο τους φυλακισμένους ψυχολογικά και στην επανένταξή τους στην κοινωνία, όσο και τα ιδρύματα για την περισσότερη εύρυθμη λειτουργία τους.
Το εξαιρετικό Έργο του εξωφύλλου, που παραπέμπει σε Μυστικό Δείπνο με ιδιαίτερη οπτική, είναι άγνωστου δημιουργού.
Ελλάδα:
Σε διάφορες κυρίως γυναικείες αλλά και ανδρικές φυλακές γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα κρατουμένων, τα οποία έχουν αποδώσει από ότι φαίνεται σημαντικούς καρπούς.
1. Κατάστημα κράτησης γυναικών Ελαιώνα Θηβών. Από το 2001 η ΜΚΟ «ΑΡΣΙΣ» υλοποιεί το πρόγραμμα Κοινωνικής Οργάνωσης Υποστήριξης Νέων το οποίο ξεκίνησε στον Κορυδαλλό.
Οι κρατούμενες κατασκευάζουν κούκλες και από το 2010 γίνεται ετήσια έκθεση έργων χειροτεχνίας, και ζωγραφικής, και αρκετά κομμάτια έχουν πωληθεί.
2. Έκθεση έργων ζωγραφικής με τίτλο « Εγκλεισμός χρώμα και δημιουργία » Στο Κεντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου (2013).
3. 1η έκθεση ζωγραφικής το 2005 εκπαιδευομένων του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Κορυδαλλού
4. Από τις φυλακές Διαβατών Θεσσαλονίκης εκδόθηκαν δύο βιβλία με τίτλο « της φυλακής ποιήματα » και « έγκλειστες συναντήσεις »
5. Η δημιουργικότητα όμως πηγαίνει και αρκετά πίσω στο χρόνο, τα πρώτα ρεμπέτικα τραγούδια δημιουργήθηκαν από φυλακισμένους περίπου το 1834 και ονομάζονταν μουρμούρικα επειδή τα σιγοτραγουδούσαν για να μη τους αντιληφθούν οι δεσμοφύλακες.
Υπάρχουν και πολλά άλλα ακόμα σχετικά με την τέχνη στις Ελληνικές φυλακές, τα οποία δεν θα αναφέρω εδώ για λόγους συντομίας και οικονομίας του κειμένου. Αξίζει όμως αν ανατρέξετε στο διαδίκτυο θα βρείτε πληθώρα πληροφοριών.
Η.Π.Α
Prisons Foundation U.S.A
Το Prisons Foundation είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, DC που προωθεί τις τέχνες και την εκπαίδευση στις φυλακές, καθώς και εναλλακτικές λύσεις έναντι της φυλάκισης.
Ο Διευθυντής του Ιδρύματος Φυλακών, Dennis Sobin, είναι πρώην κρατούμενος που πέρασε 11 χρόνια πίσω από τα κάγκελα. Όπως αναφέρει, Υπάρχει ανάγκη να αναγνωριστούν οι άνθρωποι στο εσωτερικό για την τέχνη που δημιουργούν στη φυλακή. Η τέχνη ανθρωποποιεί τους κρατούμενους; τους ενθαρρύνει να μην τα παρατήσουν .
Η Πινακοθήκη Prison Art βρίσκεται λίγα τετράγωνα από τον Λευκό Οίκο στην οδό 1600 K Street NW, Suite 501, Washington, DC και είναι ανοιχτή επτά ημέρες την εβδομάδα. Πέρυσι, 302 φυλακισμένοι καλλιτέχνες έστειλαν έργα τέχνης ή χειροτεχνίες και 83 πούλησαν τουλάχιστον ένα έργο. Το Ίδρυμα Φυλακών προωθεί με πολύ ενθουσιασμό το έργο τέχνης του. Μερικοί δε καλλιτέχνες φυλακών, έγιναν πολύ δημοφιλείς.
Δυστυχώς, ορισμένες φυλακές δεν επιτρέπουν στους κρατούμενους να πουλήσουν την τέχνη τους και να συλλέξουν τα χρήματα από την πώληση. Ως εκ τούτου, ορισμένοι καλλιτέχνες δωρίζουν τα έσοδα σε φιλανθρωπικό ίδρυμα της επιλογής τους, ή τα στέλνουν στις οικογένειες ή τους φίλους τους.
Περισσότερα από 2 εκατομμύρια άτομα βρίσκονται σήμερα φυλακισμένοι στις Ηνωμένες Πολιτείες, " Η Αμερική σε παγκόσμιο επίπεδο κατέχει την πρώτη θέση σε ποσοστό κρατουμένων ανα 100.000 κατοίκους με δεύτερη χώρα την Ρωσία " το σύστημα φυλακών εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστο από τον μέσο Αμερικανό. Ομοίως, η τέχνη από τους κρατουμένους σε μεγάλο βαθμό δεν έχει προβληθεί στην καλλιτεχνική σκηνή των ΗΠΑ – πράγμα το οποίο σύντομα θα διορθωθεί από το νέο βιβλίο της Nicole R. Fleetwood,
Marking Time: Art in the Age of Mass Incarceration, που κυκλοφόρησε τώρα από το Harvard University Press. Το βιβλίο, το οποίο επικεντρώνεται σε έργα από φυλακισμένους και πρώην φυλακισμένους καλλιτέχνες, θα συνοδευτεί τελικά από μια επίδειξη με το ίδιο όνομα στο μουσείο MoMA PS1 στη Νέα Υόρκη. (Η προβολη είχε αρχικά προγραμματιστεί να ανοίξει τον Απρίλιο, αλλά καθυστέρησε λόγω της πανδημίας του COVID-19.)
Για να πληροφορηθεί περισσότερα για το έργο, το site: ARTnews συγκάλεσε μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης για αυτό το θέμα, με την Fleetwood και τρεις από τους καλλιτέχνες που συζητήθηκαν στο βιβλίο: Tameca Cole, Russell Craig και Jesse Krimes.
Fleetwood: Russell και Jesse, και οι δύο αρχίσατε να δημιουργείτε τέχνη πριν μπείτε στη φυλακή. Πώς επηρεάστηκε το έργο που κάνατε ενώ φυλακιστήκατε;
Russell Craig: Ως παιδί, γύρω στα επτά χρόνια, είχα ενδιαφέρον για την τέχνη. Όταν ήμουν στη φυλακή, επανασυνδέθηκα με την τέχνη και άρχισα να την παίρνω πιο σοβαρά. Ήταν ένας τρόπος να περιηγηθώ στο χρόνο μου ενώ ήμουν στη φυλακή, αλλά αφορούσε επίσης τις δυνατότητες χρήσης της τέχνης για την καριέρα κατά την έξοδο από το σύστημα. Χαίρομαι που λειτούργησε.
Craig-Αυτοπροσωπογραφία πάνω σε έγγραφα της φυλακής.
Jesse Krimes: Η ιστορία μου είναι κάπως παρόμοια με του Craig, καθώς η τέχνη ήταν πάντα ένας χώρος για να αισθάνομαι άνετα - να μεγαλώσω και να αντιμετωπίσω τα παιδικά μου τραύματα. Όταν μπήκα στην φυλακή, την πρώτη χρονιά βρισκόμουν σε απομόνωση επειδή δεν ήμουν πρόθυμος να συναντήσω άλλους ανθρώπους. Εκεί συνειδητοποίησα πολύ γρήγορα ένα πράγμα. Χρειαζόμουν, πρώτα από όλα κάτι για να απασχολεί το χρόνο μου, για να διατηρήσω τη λογική μου, και δεύτερο, ήθελα πραγματικά να σκεφτώ πώς να χρησιμοποιήσω την τέχνη, εναντίον της φυλακής, ως φόρμα αντίστασης.
Krimes : Η αποκάλυψη
Fleetwood: Tameca, πώς ήρθες στον χώρο της τέχνης ενώ ήσουν στη φυλακή;
Tameca Cole: Ανακάλυψα τον συγγραφέα μέσα μου, και συνέχισα να γράφω ξανά και ξανά. Μόλις ήρθε στην προσοχή μου ότι το έλεγα ως συγγραφέας, έκανε όλα τα άλλα μέσα μου να ανθίσουν.
Fleetwood: Η Tameca παρακολουθούσε μαθήματα μέσω ενός προγράμματος που ονομάζεται Alabama Prison Arts + Education Project. Συνδέεται με το Πανεπιστήμιο Auburn. Ο Kyes Stevens, ο οποίος ασχολήθηκε πραγματικά με την εκπαίδευση τέχνης φυλακών για μεγάλο χρονικό διάστημα, ήταν ο κύριος συντελεστής αυτού του προγράμματος.
Λοιπόν, αυτό ήταν μέρος της υποστήριξης που λάβατε, σωστά, Tameca;
Tameca Cole: Ναι. Νομίζω ότι είχα πρόβλημα θυμού. Ένιωσα σαν, ότι ήμουν σε μια θέση όπου θα έχανα όλα τα δικαιώματά μου, και οι άλλοι ήσασταν σε θέση εξουσίας, και τότε συνειδητοποίησα ότι είναι λάθος για εσάς να μου συμπεριφέρεστε έτσι. Είχα πολλά προβλήματα, οπότε έπρεπε να βρω τρόπους για να εκφράσω το πώς ένιωσα.
Tameca Cole " locked in the dark birmingham "
Από ότι φαίνεται από μια πρώτη ματιά από τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις των κρατουμένων, το βιβλίο της Fleetwood θα πρέπει να έχει μεγάλο ενδιαφέρον, και ίσως μια ανάγνωση από τις αρμόδιες αρχές βοηθήσει να αναπτύξουν συστηματικά τον τομέα της τέχνης στις φυλακές ως φάρμακο για την ορθή επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία.
Γαλλία
Μερικοί κρατούμενοι στη φυλακή Réau Στο σωφρονιστικό κέντρο του Réau, στο Seine-et-Marne φαίνεται να βρήκαν έναν πρωτότυπο τρόπο, για να δώσουν στους κρατούμενους πρόσβαση στον πολιτισμό και μια στιγμή απόσπασης της προσοχής, από την καθημερινότητα της φυλακής. Μετά από δύο χρόνια εργασίας, οργάνωσαν μια έκθεση που συγκεντρώνει περισσότερα από 70 έργα στη φυλακή. Μεταξύ αυτών των πρωτότυπων έργων, διαφόρων καλλιτεχνών, υπάρχουν ακόμη έξι πίνακες του Pablo Picasso! Μια ανάσα φρέσκου αέρα για μερικούς τρόφιμους, όπως "ο Πρίγκιπας "
Σε κάποιες φυλακές, διοργανώνονται εργαστήρια ευαισθητοποίησης με έναν καλλιτέχνη και αυτές οι παρεμβάσεις αποκαλύπτουν την επιθυμία για «κοινωνικοποίηση των κρατουμένων». Συμβάλλουν σε ένα «άνοιγμα στον έξω κόσμο», για να μην τους αποσυνδέσουν από την πραγματικότητα για να διευκολύνουν την ένταξή τους.
Στο Grasse, το Διεθνές Μουσείο Αρωμάτων (MIP) που συνεργάζεται με τη φυλακή Grasse για πάνω από δεκαπέντε χρόνια, η Christine Even, διαμεσολαβητής στο MIP, πηγαίνει εκεί μια φορά την εβδομάδα για να επιβλέπει εργαστήρια πλαστικών τεχνών. Χαρακτηριστικά αναφέρει. «Βρέθηκα μπροστά σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται, παθιασμένοι και πολύ χαρούμενοι που με ακολουθούν, και που έχουν αναγνώριση, σε Χαρακτική, ζωγραφική, σχέδια κ.α. Οι τρόφιμοι έχουν πολύ ισχυρή φαντασία. Είμαστε μια σταγόνα οξυγόνου γι 'αυτούς. Δύο άλλοι άνθρωποι που ασχολούνται με κόμικς και αρωματοποιία εμπλέκονται επίσης στο Grasse και μερικές φορές στη φυλακή της Νίκαιας.
Συρία
Η κα Abo Rebieh, μέλος της μορφωμένης μεσαίας τάξης, βρέθηκε φυλακισμένη με γυναίκες που ως επί το πλείστον συνελήφθησαν τυχαία. Έγινε ένα είδος εκπροσώπου και η φωνή της επιτροπής γυναικών, μεταφέροντας τις ανάγκες και τα αιτήματά τους στους φρουρούς και την διοίκηση και τις βοηθούσε να μιλήσουν και να καταγράψει τις εμπειρίες τους.
Η τέχνη της στη συνέχεια έγινε ο καθρέφτης για κρατούμενες συντρόφισες. Τις σχεδίασε για να μπορούν να δουν τον εαυτό τους. Τις αποτύπωσε όλες σε σκιασμένο μαύρο και άσπρο. Τα πρόσωπα και τα λεπτά άκρα τους επηρεασμένα από έναν από τους αγαπημένους της καλλιτέχνες, τον Γκόγια.
Η κα Abo Rebieh αφέθηκε ελεύθερη το 2016, αλλά η υπόθεσή της ήταν ακόμα ανοιχτή. Έφυγε στον Λίβανο, όπου είναι κολλημένη επειδή εξακολουθεί να καταζητείται στη Συρία.
Αίγυπτος
Ο καλλιτέχνης Yassin Mohammed πέρασε σχεδόν τέσσερα χρόνια σε αιγυπτιακές φυλακές αφού έλαβε μέρος σε πολιτικές διαμαρτυρίες.
Ως τρόπος αντιμετώπισης της φυλακής, ήταν να αναπτύξει τις ζωγραφικές δεξιότητές του αποτυπώνοντας αυτά που είδε.
Τώρα που αποφυλακίστηκε, και είναι ένας επαγγελματίας ζωγράφος με συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις, του οποίου τα σχέδια και οι πίνακες ζωγραφικής προσφέρουν μια σπάνια ματιά για τις φυλακές της Αιγύπτου.
Ο ίδιος αναφέρει «Η τέχνη με απελευθέρωσε από το κελί μου»
ακολουθούν κάποια έργα του Yassin Mohammed τα οποία δημιουργήθηκαν στην φυλακή.
Ακολουθεί μία μικρή επιλογή έργων φυλακισμένων καλλιτεχνών που έχου έχου εκτεθεί στα σοφρωνιστικά ιδρύματα.
πηγές : artnews.com/artland.com/bbc.com/news/av/world-middle-east/nytimes.com/europe1.fr/artcotedazur.fr
