Γράφει η Μαίρη Κονταρούδη, Οικονομολόγος – Επικοινωνιολόγος
Giorgio de Chirico, ένας ζωγράφος που άφησε εποχή με την οραματιστική, εξωπραγματική και προφητική, θα τολμούσα να πω, ζωγραφική του.
Γιατί το λέω αυτό, είναι ο ζωγράφος που ζωγράφισε πλατείες και δημόσιους χώρους ΑΔΕΙΟΥΣ όχι με τρόπο αφαιρετικό αλλά με πλήρη αποτύπωση του χώρου, με τη δική του τεχνική φυσικά, με χωρίς κόσμο χωρίς ανθρώπινη παρουσία. Τα έργα αυτά δημιουργήθηκαν πάρα πολλά χρόνια πριν, με προφητική – οραματιστική παρουσίαση.
Σήμερα τόσα χρόνια μετά, τι παρουσιάζει ολόκληρος ο Πλανήτης; Πλατείες και δημόσιους χώρους ΑΔΕΙΟΥΣ χωρίς ανθρώπινη παρουσία για πολύ μεγάλο διάστημα λόγω COVID-19.
Αν αυτό δεν είναι προφητικό τότε τι είναι ;
Οπως είπε η Christov-Bakargiev μετα το (lock down) “Όταν περπατάμε στο Τορίνο σήμερα, είναι σαν να περπατάμε μέσα σε ένα de Chirico. Τι είναι μια πόλη χωρίς ανθρώπους, ποιο είναι το νόημα μιας κενής πλατείας; "
Απολαύστε το λοιπόν.
Το έργο του De Chirico από αυτήν την εποχή ονομαζόταν «Μεταφυσική ζωγραφική» από τον Γάλλο ποιητή και κριτικό Guillaume Apollinaire, και θα ήταν θεμελιώδες για την ανάπτυξη του Σουρεαλισμού για τον τρόπο με τον οποίο οι αινιγματικές του σκηνές φαινόταν λιγότερο ενδιαφέρουσες για την παρουσίαση οποιουδήποτε είδους πραγματικότητας από ό, τι ήταν, προσφέροντας ονειρικά σενάρια που ήταν ταυτόχρονα αποπροσανατολιστικά.
Η Carolyn Christov-Bakargiev, διευθύντρια του Castello di Rivoli Museo d'Arte Contemporanea στο Τορίνο της Ιταλίας, η οποία διαχειρίζεται τη συλλογή Cerruti, η οποία στεγάζει 10 σημαντικά έργα του de Chirico, είπε στο ARTnews, «Ο ριζοσπαστισμός του De Chirico ήταν να κάνει τον πρώτο πίνακα που δεν ήταν μια εικονιστική αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά μια αναπαράσταση του τρόπου με τον οποίο ο νους βλέπει την πραγματικότητα - δημιούργησε ένα είδος μετα-εικονιστικής ζωγραφικής, δείχνοντας πώς ο νους βλέπει τον κόσμο από απόσταση ».
piazza-italia-con-monumento-ad-un-uomo-poloitico 59-x-785-cm
Πώς έφτασε σε αυτό το στυλ.
Χρειάστηκε λίγος χρόνος πριν αρχίσει ο de Chirico να ζωγραφίζει τις εικόνες του με τις κενές πλατείες. Γεννήθηκε στην Ελλάδα το 1888 από Ιταλούς γονείς και αυτός και η οικογένειά του μετακόμισαν σε διάφορα μέρη στην διάρκεια της ζωής του. Σπούδασε ζωγραφική στην Αθήνα και το Μόναχο και ζούσε στη Φλωρεντία το 1910. Καθώς καθόταν σε ένα παγκάκι στην Piazza Santa Croce, βλέποντας μια γοτθική εκκλησία και ένα άγαλμα του Δάντη, του δημιουργήθηκε μία νοητική εικόνα, για την οποία ο καλλιτέχνης έγραψε αργότερα: "Είχα την παράξενη εντύπωση ότι έβλεπα αυτά τα πράγματα για πρώτη φορά και η σύνθεση του πίνακα αποκαλύφθηκε στο μυαλό μου. Τώρα κάθε φορά που κοιτάζω αυτήν την εικόνα, βλέπω ξανά τη στιγμή. Ωστόσο, η στιγμή είναι ένα αίνιγμα για μένα, καθώς είναι ανεξήγητο. Μου αρέσει επίσης να αποκαλώ το έργο που προέρχεται από αυτό ένα αίνιγμα. "
Σε ένα δοκίμιο καταλόγου για μια αναδρομική έκθεση του de Chirico στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) το 1982, ο κριτικός Maurizio Fagiolo dell'Arco ερμήνευσε την αφύπνιση του καλλιτέχνη ως συνειδητοποίηση ότι η ψυχολογική του κατάσταση έρχεται σε αντίθεση με το περιβάλλον του. "Εδώ βρίσκεται όλη η έννοια της μεταφυσικής τέχνης: να βλέπεις κάτι και να το ξεπερνάς", έγραψε ο dell'Arco.
Εκείνη την εποχή ο de Chirico άρχισε να διαβάζει το έργο του Γερμανού φιλόσοφου Φρίντριχ Νίτσε, του οποίου τα κείμενα τον επηρέασαν εξαιρετικά. Στη συνέχεια το 1911 μετακόμισε στο Παρίσι, όπου ζούσε ήδη ο αδερφός του Andrea (ο οποίος σύντομα θα άλλαζε το όνομά του σε Alberto Savinio). Εκείνη την εποχή, ο de Chirico είχε μόλις αναρρώσει από μια εντερική ασθένεια, και μόλις είχε ζωγραφίσει την αποκάλυψή του. Παρ΄όλα αυτά υπέβαλε τα έργα που έκανε στην Ιταλία το 1910, ιδίως το αίνιγμα ενός απογευματινού φθινοπώρου, στο Salon d'Automne το 1912, όπου έλαβε αναγνώριση. Λίγο αργότερα, επέστρεψε στην τέχνη του, και μερικούς μήνες αργότερα εξέθεσε 30 από τα έργα του στο στούντιο του. Ο Apollinaire ( Ο Guillaume Apollinaire ήταν Γάλλος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, συγγραφέας διηγήματος, μυθιστοριογράφος και κριτικός τέχνης, καταγωγής Πολωνίας-Λευκορωσίας. Ο Apollinaire θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές των αρχών του 20ού αιώνα, καθώς και ένας από τους πιο παθιασμένους υπερασπιστές του κυβισμού και προγόνου του σουρεαλισμού.) εξέτασε αυτήν την παρουσίαση, και με τον τρόπο που αυτός γνώριζε τον έκανε φημισμένο. Έγραψε το εξής "Η τέχνη αυτού του νεαρού ζωγράφου είναι βαθύτερα εγκεφαλική που δεν έχει τίποτα κοινό με την τέχνη των ζωγράφων που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια", επίσης έγραψε. "Δεν έχει τίποτα από το Matisse, ούτε από τον Picasso, δεν προέρχεται από τους ιμπρεσιονιστές. Αυτή η πρωτοτυπία είναι αρκετά νέα για να αξίζει να επισημανθεί. Οι πολύ έντονες και πολύ μοντέρνες αντιλήψεις του Monsieur de Chirico έχουν γενικά αρχιτεκτονική μορφή. "
La-grande-tour 82-x-365-cm.
Στυλ
Η περίοδος του Παρισιού του De Chirico, η οποία διήρκεσε από το 1911 έως το 1915, θεωρείται το πιο γόνιμο κομμάτι της καριέρας του. Συχνά ζωγράφισε πλατείες της πόλης σε μελαγχολική απόχρωση κίτρινου. Οι πλατείες του είναι συνήθως άδειες, εκτός από μικρές φιγούρες με μεγάλες σκιές ή άπειρες σειρές από στοές διάτρητες από αγάλματα ή απρόσωπα μανεκέν, κάτι που μπορεί να είναι αφιέρωμα στον μοντέρνο γλύπτη Constantin Brâncuâi. Ένα μεγάλο ροζ καουτσούκ γάντι είναι επίσης ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην τέχνη του, όπως πύργοι, καμινάδες, αρχιτεκτονικές στοές, ρολόγια, θραύσματα μαρμάρινων γλυπτών, πίνακες μέσα στον πίνακα και μεγάλες σκιές που δεν φαίνεται να ταιριάζουν με την ώρα της ημέρας.
Ένας Ιταλός κριτικός των αρχών του 20ού αιώνα, ο Ardengo Soffici, έγραψε το 1914: “Η ζωγραφική του de Chirico δεν είναι ζωγραφική, με την έννοια που χρησιμοποιούμε αυτήν τη λέξη σήμερα. Θα μπορούσε να οριστεί ως καταγραφή των ονείρων. … όπως επίσης καταφέρνει να εκφράσει την αίσθηση της απεραντοσύνης, της μοναξιάς, της ακινησίας, της στάσης που ορισμένα αξιοθέατα που αναπαράγονται στην κατάσταση της μνήμης μερικές φορές στο μυαλό μας, στην περίοδο του ύπνου. "
Αυτές οι παράξενες αντιπαραθέσεις είναι προφανείς - και σήμερα ίσως ακόμη και αναγνωρισιμες από πολλές πόλεις που βρίσκονται σε κατάσταση κοινωνικής απομόνωσης (lock down). Η Christov-Bakargiev είπε, “Όταν περπατάμε στο Τορίνο σήμερα, είναι σαν να περπατάμε μέσα σε ένα de Chirico. Τι είναι μια πόλη χωρίς ανθρώπους, ποιο είναι το νόημα μιας κενής πλατείας; "
Piazza-d italia-con-piedistallo-vuoto 55-x-355-cm
Πηγές επιρροής της μεταφυσικής ζωγραφικής
Λίγο μετά την έναρξη του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου, ο de Chirico εγκατέλειψε το Παρίσι το 1915 και γκαταστάθηκε στη Φεράρα της Ιταλίας, όπου συνέχισε να είναι εξαιρετικά παραγωγικός. Γύρω στο 1917, ίδρυσε επίσημα την scuola metafisica, ή τη Μεταφυσική Σχολή, με τον συνάδελφο Ιταλό ζωγράφο Carlo Carrà, του οποίου το έργο είχε μεγάλη επίδραση σε αυτό που είχε ήδη δημιουργήσει ο de Chirico τα προηγούμενα χρόνια της δεκαετίας. Ο συμβολιστής ζωγράφος Arnold Böcklin, του οποίου οι ίδιοι πίνακες αποπροσανατολίζουν, επίσης, όσον αφορά τις τοποθεσίες τους και την ομαδοποίηση αντικειμένων, επηρέασε σημαντικά την σχολή. Ο de Chirico είναι γνωστό ότι επηρεάστηκε για πρώτη φορά από τα έργα του ενώ σπούδαζε στο Μόναχο.
Ο de Chirico εμπνεύστηκε επίσης από τον Νίτσε. Διαβάζοντας έτσι το Nakezsche’s So Spake Zarathustra, ένα σπερματικό φιλοσοφικό κείμενο, οπου έγραψε για αυτό ”Για να είναι πραγματικά αθάνατο ένα έργο τέχνης πρέπει να υπερβαίνει εντελώς τα όρια του ανθρώπου: η λογική και η κοινή λογική θα πρέπει να απουσιάζουν εντελώς. Με αυτόν τον τρόπο θα προσεγγίσει την κατάσταση των ονείρων και τη νοητική υπόσταση ενός παιδιού. "
Μια άλλη επιρροή, του de Chirico μέσω των γραπτών του Νίτσε, ήταν η ελληνική μυθολογία. Η Αριάδνη, μια Κρητική πριγκίπισσα που λέγεται ότι έδωσε στον Θησέα το νήμα που θα τον βοηθούσε να βγει από το λαβύρινθο αφού νικούσε τον Μινώταυρο, εμφανίζεται σε τουλάχιστον επτά από τους πίνακές του ως άγαλμα σε μια δημόσια πλατεία. Σε ένα άρθρο του MoMA, ο dell’Arco γράφει: “Στο Nietzsche αυτός ο μύθος συνδέεται με το πνεύμα της γνώσης και επομένως με το αίνιγμα”. Αφού ο de Chirico ζωγράφισε την Αριάδνη, πολλοί άλλοι σουρεαλιστές ακολούθησαν το ίδιο.
Interno-metafisico-con-faro
Κλασικισμός και επιρροή στους σουρεαλιστές
Μεταξύ του 1919 και των αρχών της δεκαετίας του 1980, πολλοί μελετητές δούλεψαν με την υπόθεση ότι ο de Chirico αντλούσε μεγαλύτερη έμπνευση από τις αρχαιότητες και την αναγεννησιακή τέχνη από ό, τι έκαναν άλλοι συνάδελφοί του. Ο de Chirico με ένα τροπο στις επιστολές είναι πολύ πιθανό να έπαιζε ένα παιχνίδι με την ελπίδα να κάνει την τέχνη του πιο αινιγματική. (Ο De Chirico ήταν γνωστό ότι έλεγε ψέματα για τη ζωή και τη δουλειά του: για την έκθεση στο σαλόνι του Παρισιού του 1912, αντί να κατατάσσει την Ελλάδα ως τόπο γέννησής του, χαρακτήρισε τη Φλωρεντία ως αφιέρωμα στην εποχή που έζησε σε αυτή την πόλη.)
Η αναδρομική έκθεση στο MoMA αποδείχθηκε καθοριστική για την ανατροπή της υπόθεσης ότι ο de Chirico σεβόταν τον κλασικισμό. Ο William Rubin, ο οποίος επιμελήθηκε την αναδρομική αυτή έκθεση του MoMA το 1982, ερμήνευσε την τέχνη του de Chirico ως “πολύ περισσότερο μια κριτική του κλασικισμού από μια αναγνώριση”. Ανατρέποντας τον κλασικισμό, μετατρέποντάς τον προς τα έξω, επικοινωνεί την μοναδική αδιαθεσία της σύγχρονης ζωής. " Και, στην πραγματικότητα, η τέχνη του de Chirico περιλαμβάνει συχνά ζαλιστηκές προοπτικές μετατοπίσεις που, αντί να παρέχουν μια ψευδή θέα ενός αστικού τοπίου, γέρνουν και παραμορφώνουν την ελληνορωμαϊκή αρχιτεκτονική, καθιστώντας την κάπως απαίσια και προκλητική. Η μελετητής Laura Rosenstock έγραψε κάποτε, «Αυτές οι κατασκευές δημιουργούν μια διάχυτη αίσθηση εξάρθρωσης και άγχους».
Il-saluto-degli-argonauti-partenti
Ο De Chircio δεν ήταν σουρεαλιστής, αλλά η επιρροή του σε αυτό το κίνημα είναι τόσο μεγάλη που έχει θεωρηθεί - ή συγχέεται ως - ένα εφαπτόμενο μέλος. Ο κριτικός Αντρέ Μπρετόν, ο οποίος έγραψε το μανιφέστο του κινήματος του 1924, επέλεξε αργότερα το έργο του De Chircio Το Όνειρο του Τοβία, για να χρησιμεύσει ως έμβλημα του Σουρεαλισμού. Εμφανίζεται στο φόντο ενός πορτρέτου των σουρεαλιστών. (Σήμερα, ο πίνακας είναι από τα πιο ακριβά έργα του De Chircio που πωλήθηκε ποτέ σε δημοπρασία, κερδίζοντας 9,2 εκατομμύρια δολάρια στη Νέα Υόρκη του Sotheby το 2017.)
Ωστόσο, η σχέση μεταξύ των σουρεαλιστών και του λεγόμενου ως νονός τους, ήταν σύντομη. Θα διακόψουν την επαφή τους μαζί του μέχρι το 1925, και θα υποτιμούσαν το έργο του που παράγεται μετά το 1917. Ο De Chircio πέθανε το 1978. πηγή : artnews.com
