Ένα ερώτημα που θα « παιδεύει » πάντα το ανθρώπινο γένος, Θάνατος και τι είναι γύρω από αυτό.
Γράφει η Μαίρη Κονταρούδη Μπαζιώνη, Οικονομολόγος / Επικοινωνιολόγος
Το ερώτημα δεν θα απαντηθεί ποτέ, κανείς δεν γύρισε πίσω να μας λύσει την απορία, η οποία υπήρχε / υπάρχει / και θα υπάρχει.
Το άρθρο που ακολουθεί, όχι μόνο μου κίνησε την περιέργεια για τις τελευταίες σκέψεις των καλλιτεχνών,καθώς και τα συναισθήματα / προαισθήσεις τους πριν κάνουν το μεγάλο ταξίδι, αλλά και την ερμηνεία που θα μπορούσαμε να δώσουμε όλοι εμείς βλέποντας τα τελευταία εν ζωή έργα τους.
Είναι γνωστό βέβαια ότι σχεδόν το σύνολο των καλλιτεχνών δημιουργεί έργα που πηγάζουν από το υποσυνείδητό τους, και ελάχιστα είναι τα έργα λογικής και ηθελημένης προβολής στον καμβά, Πολλές φορές, τις περισότερες θα έλεγα, ο παρατηρητής ενός έργου συμβαίνει να "βλέπει" πράγματα σε αυτό που ο καλλιτέχνης δεν είχε καν φανταστεί όταν το δημιουργούσε.
Εξαίρεση φυσικά αποτελούν τα έργα παραγγελίας, όπως τα καρπούζια του σπουδαίου μεξικανού καλλιτέχνη και συζύγου της Frida Kahlo, Diego Rivera, ο οποίος αρνήθηκε να δημιουργήσει όταν η Dolores Olmedo, μία από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές και προστάτες του, του ανέθεσε να τον ζωγραφίσει για εκείνη. Μόνο όταν εκείνη απείλησε να αναθέσει σε έναν άλλο εξέχοντα καλλιτέχνη συμφώνησε. Και ήταν το τελευταίο έργο του.
Για το κάθε έργο που παρουσιάζεται στο άρθρο υπάρχει κείμενο ιστορικού αλλά και κριτικού χαρακτήρα, με επιπλέον στοιχείο την οπτική του γράφοντος, κάτι που πάντα συμβαίνει και είναι πολύ φυσικό.
Θεώρησα και θεωρώ, ότι θα ήταν πρόκληση για τον καθένα από μας ειδικό και μη, να κοιτάξει / παρατηρήσει με τη δική του προσωπική ματιά και ερμηνεία να προσπαθήσει να κάνει τις δικές του υποθέσεις μέσα από τα βιώματα και την προσωπική οπτική του. Άλλωστε αυτή είναι η πρόθεση του άρθρου αυτού, να προκαλέσει όχι μόνο το ενδιαφέρον σας αλλά και να σας «κουράσει» με το να κάνετε τις δικές σας σκέψεις και αναλύσεις. Αν κάποιοι από σας θελήσουν να σχολιάσουν δημόσια με κάποιες σκέψεις τους τότε θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον αυτή η διαδραστικότητα.. Θα παρατηρήσετε δε ότι οι δικές σας απόψεις πολλές φορές θα είναι εκ διαμέτρου αντίθετες από αυτές του άρθρου.
Τελειώνω με το ερώτημα, άραγε οι καλλιτέχνες αυτοί είχαν προαίσθημα του επερχόμενου ξαφνικού θανάτου ή ήταν ορατός λόγω ασθένειας ή όλα αυτά ήταν τυχαία και απλά κάθισαν μπροστά στο καβαλέτο τους να δημιουργήσουν ένα επιπλέον ? Απάντηση δεν υπάρχει, υποθέσεις πολλές και κατά περίπτωση.
Απολαύστε και προβληματιστείτε με το άρθρο που ακολουθεί και τα έργα που παρουσιάζονται.
Οι ιστορίες πίσω από τα τελευταία έργα 10 διάσημων καλλιτεχνών
Όμορφο, τραγικό ή οδυνηρό, ρίχνουμε μια ματιά στα διάσημα τελευταία έργα 10 καλλιτεχνών
Οι ιστορίες πίσω από τα τελευταία έργα 10 διάσημων καλλιτεχνών
Το τελευταίο έργο ενός καλλιτέχνη μπορεί να είναι ένα εκπληκτικό παράθυρο στις τελευταίες στιγμές του. Όμορφη, δεμένη με θλίψη ή αγκαλιάζοντας το θάνατο, ρίχνουμε μια ματιά στα διάσημα τελευταία έργα 10 γνωστών και καταξιωμένων καλλιτεχνών.
1. Georgia O'Keeffe – The Beyond, 1972.
Georgia O’Keeffe (1887-1986) The Beyond, 1972, oil on canvas, 30 x 40 in
Συχνά αναφέρεται ως η «Μητέρα του αμερικανικού μοντερνισμού», η Georgia O'Keeffe είναι γνωστή για τις πολύχρωμες ελαιογραφίες της, που απεικονίζουν εξαιρετικά κοντινά λουλούδια, ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης και τα άγονα τοπία του Νέου Μεξικού. Προς το τέλος της ζωής της η όρασή της επιδεινώθηκε λόγω εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, αφήνοντάς την μόνο με περιφερική όραση.
Αυτό ήταν ένα καταστροφικό πλήγμα για την εξαιρετική εικαστική καλλιτέχνιδα, η οποία αναγκάστηκε να σταματήσει την ελαιογραφία το 1972, αν και συνέχισε να ζωγραφίζει με τη βοήθεια βοηθών στη συνέχεια. Παρ' όλα αυτά, το τελευταίο της έργο χωρίς βοήθεια στην ελαιογραφία, The Beyond, 1972, είναι ένα πανύψηλο έργο που κοιτάζει τον θάνατο κατάματα. Η O'Keeffe φαίνεται να συλλογίζεται το μέγεθος της ύπαρξης και την αδύνατη έννοια του τι θα ακολουθήσει.
2. Claude Monet – Les Grandes Décorations, 1926.
Claude Monet (1840-1926), Lake of Water Lillies (Bassin aux nympheas), 1917-1920, 2 x 0.9m
Το Les Grandes Décorations, 1920-26, είναι από τα πιο διάσημα έργα του Μονέ - τεράστιες καμπύλες τοιχογραφίες που απεικονίζουν τα διάσημα νούφαρα που κάλυπταν την αγαπημένη του λίμνη. Ο Μονέ συνέλαβε την ιδέα όταν ήταν 70 ετών και του πήρε δέκα χρόνια για να ολοκληρώσει τα έργα. Ο καλλιτέχνης ζωγράφισε Les Grandes Décorations όταν τόσο η όραση όσο και η υγεία του τον εγκατέλειπαν.
Έπρεπε να χτίσει ένα νέο στούντιο για να φιλοξενήσει τους τεράστιους καμβάδες 91 x 2 μέτρων και στην πορεία σχεδόν τυφλώθηκε από καταρράκτη. Καθώς η όρασή του μειωνόταν, τα έργα του μετατράπηκαν από ζωντανά, φωτεινά χρώματα σε θολά μείγματα καφέ και κόκκινου.
Ο Μονέ έγραφε γράμματα σε φίλους, περιγράφοντας πώς τα χρώματα γίνονταν θαμπά και δυσδιάκριτα - έπρεπε ακόμη και να επισημάνει τα σωληνάρια με τα χρώματα. Μέχρι να τελειώσουν τελικά οι πίνακες, ο Μονέ ήταν στο νεκροκρέβατό του. Γενναιόδωρα, δώρισε τους καρπούς των τελευταίων δέκα ετών του στο Γαλλικό κράτος και τα έργα κρεμάστηκαν στο Μουσείο l'Orangerie στο Παρίσι.
3. Keith Haring – Unfinished Painting, 1989.
Keith Haring (1958-1990), Unfinished Painting, 1989, Acrylic on canvas, 39 x 39 in
Ο Keith Haring εκτοξεύτηκε στην καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και έγινε γνωστός για τη χαρακτηριστική οπτική του γλώσσα, την οποία χρησιμοποίησε για να εξερευνήσει κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Ο καλλιτέχνης και ακτιβιστής, ο οποίος έκανε παρέα με τους Andy Warhol, Madonna και Jean-Michel Basquiat, άρχισε να ζωγραφίζει υπέροχα και πολύχρωμα έργα που αντιμετώπιζαν αρνητικές αντιλήψεις για την ομοφυλοφιλία και το AIDS.
Η ημιτελής ζωγραφική είναι ένα στοιχειωμένο τελευταίο έργο, που ολοκληρώθηκε λίγο πριν ο Haring πεθάνει από επιπλοκές που σχετίζονται με το AIDS το 1990. Ο πίνακας χρησιμεύει ως μια συγκινητική δήλωση για μια ζωή που κόπηκε στην τρυφερή ηλικία των τριάντα ενός ετών, από μια ασθένεια που το κράτος έκανε ελάχιστα για να θεραπεύσει ή να αποτρέψει.
4. Jean-Michel Basquiat – Riding With Death, 1988.
Jean-Michel Basquiat (1960-1988), Riding With Death, 1988, acrylic and crayon on canvas, 249 x 289.5 cm.
Σύγχρονος του Haring, ο Basquiat ήταν μια άλλη ηλεκτρική νεανική φωνή στη σκηνή της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του '80. Έχοντας ξεκινήσει ως καλλιτέχνης γκράφιτι στο Lower East Side τη δεκαετία του 1970, μέχρι τη δεκαετία του '80 ο Basquiat εξέθετε νεο-εξπρεσιονιστικούς πίνακες σε γκαλερί και μουσεία διεθνώς. Το αν το Riding With Death, 1988, είναι στην πραγματικότητα ο τελευταίος πίνακας του Basquiat εξακολουθεί να αποτελεί σημείο συζήτησης. Σε κάθε περίπτωση, το έργο έχει σίγουρα μια σαφώς νοσηρή ποιότητα που προκαλεί την αίσθηση ενός τέλους. Πράγματι, ο Basquiat το ζωγράφισε λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του από υπερβολική δόση ηρωίνης το 1988. Ο σκελετός έχει καφέ και μαύρο λάδι που στάζουν από το στόμα του, σαν να έχει πάρει μια μπουκιά από τη φιγούρα που το οδηγεί και συνεχίζει να μασάει.
Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως Basquiat που αντικατοπτρίζει τους κινδύνους που του προκαλούσε ο τρόπος ζωής του. Ο κριτικός τέχνης Michael Dragovic προτείνει ότι το έργο αντιπροσωπεύει μια στιγμή σαφήνειας για τον Basquiat, σημειώνοντας: «Ο πίνακας είναι βαθιά προσωπικός και πιστεύω ότι είναι μια εξομολόγηση ή συνειδητοποίηση των συνηθειών του Basquiat, λόγω της εκλεπτυσμένης και υπολογισμένης φύσης του και επειδή ο θάνατός του ακολούθησε τόσο γρήγορα μετά την ολοκλήρωσή του».
5. Frida Kahlo – Viva La Vida, Watermelons, 1954.
Frida Kahlo (1907-1954), Viva La Vida, Watermelons, 1954, oil on maisonite, 59.5 x 50.8 cm
Η αγαπημένη Μεξικανή καλλιτέχνιδα Frida Kahlo είναι γνωστή για τις μαγικές ρεαλιστικές αυτοπροσωπογραφίες της και τις ζωντανές και ασυμβίβαστες απεικονίσεις της γυναικείας εμπειρίας. Το Viva La Vida, 1954, είναι το τελευταίο έργο της καλλιτέχνιδας, που ολοκληρώθηκε μόλις οκτώ ημέρες πριν πεθάνει σε ηλικία 47 ετών το 1954. Η επίσημη αιτία θανάτου κηρύχθηκε πνευμονική εμβολή, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι ο θάνατός της είναι αυτοκτονία. Έχοντας περάσει μήνες κλινήρης μετά τον ακρωτηριασμό του ποδιού της στο γόνατο, η Kahlo αντιμετώπιζε χρόνιο πόνο και είχε προσπαθήσει να αφαιρέσει τη ζωή της στο παρελθόν. Τη νύχτα που πέθανε, έδωσε στον σύζυγό της - τον καλλιτέχνη Diego Rivera - ένα δώρο επετείου γάμου, πάνω από ένα μήνα νωρίτερα. Ο πίνακας είναι μια νεκρή φύση με καρπούζια, ένα φρούτο που στο Μεξικό είναι φορτωμένο με πολιτιστικούς συμβολισμούς ως δημοφιλές εικονίδιο στο Dia de los Muertos - το φεστιβάλ της Ημέρας των Νεκρών. Η επιγραφή τής Kahlo στα καρπούζια, viva la vida, είναι μια στοιχειωτική φράση, που σημαίνει "μακρά ζωή" στα ισπανικά.
6. Diego Rivera – The Watermelons, 1957.
Diego Rivera (1886-1957), The Watermelons, 1957, Oil on canvas
Ο σύζυγος της Frida Kahlo, Diego Rivera, ήταν ένας άλλος εξέχων Μεξικανός ζωγράφος και πολιτιστικός κριτικός. Οι μεγάλες τοιχογραφίες του βοήθησαν στην ίδρυση του Μεξικανικού Κινήματος Τοιχογραφίας και η ασταθής σχέση του με τη Frida ήταν η έμπνευση για πολλούς από τους πίνακές της.
Μερικά χρόνια μεγαλύτερός της, ο Rivera πέθανε από φυσικά αίτια σε ηλικία 70 ετών, μόλις τρία χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατο της συζύγου του. Το τελευταίο του έργο ήταν ένας πίνακας με λάδι σε καμβά, ο οποίος, σε μια παράξενη ηχώ της επιλεγμένης εικόνας του εραστή του, απεικονίζει επίσης καρπούζια. Ο πίνακας υποτίθεται ότι δημιουργήθηκε αφού η Dolores Olmedo, μία από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές και προστάτες του, του ανέθεσε να τον ζωγραφίσει για εκείνη. Αρχικά ο Rivera αρνήθηκε, λέγοντας ότι «δεν του άρεσε να ζωγραφίζει καρπούζια».
Μόνο όταν η Olmedo απείλησε να αναθέσει σε έναν άλλο εξέχοντα καλλιτέχνη συμφώνησε ο πάντα περήφανος Rivera. Τα Καρπούζια, 1957, ήταν ο τελευταίος πίνακας που ολοκλήρωσε και υπέγραψε.
7. Francis Bacon – Study Of A Bull, 1991.
Francis Bacon (1909-1992) Study Of A Bull, 1991, oil on canvas
Ο εικαστικός ζωγράφος, Francis Bacon, πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1992. Ήταν αποτέλεσμα χρόνιου άσθματος που τον ταλαιπωρούσε σε όλη του τη ζωή. Το Study of a Bull, 1991, ολοκληρώθηκε λίγους μήνες πριν πεθάνει ο καλλιτέχνης, αλλά δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ δημόσια.
Έχοντας περάσει ολόκληρη την ύπαρξή του σε μια πολύ ιδιωτική συλλογή του Λονδίνου, ο πίνακας δεν έχει εκτεθεί ποτέ, ούτε καν τον έχουνε δει, εκτός από μια χούφτα ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, ανακαλύφθηκε μόνο μερικά χρόνια μετά το θάνατο του καλλιτέχνη, όταν ο ιστορικός τέχνης Martin Harrison ερευνούσε το έργο του Bacon για τη δημοσίευση του καταλόγου Francis Bacon raisonné.
Ο Harrison προτείνει ότι ο Bacon ήξερε ότι ήταν κοντά στο θάνατο όταν ολοκλήρωνε αυτό το εντυπωσιακό έργο και ο πίνακας αντιπροσωπεύει τον καλλιτέχνη που παλεύει με τη θνητότητα. Σύμφωνα με τον Harrison, «ο Bacon ήταν έτοιμος να υπογράψει... ήταν τόσο άρρωστος... Ήξερε ακριβώς τι έκανε εδώ».
8. Édouard Manet – A Bar At The Folies-Bergère, 1882.
Édouard Manet (1832-1883) A Bar At The Folies-Bergère, 1882, Oil on canvas, 96 x 130 cm
Ο διαβόητος Γάλλος ζωγράφος Édouard Manet ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα που ζωγράφισε τη σύγχρονη ζωή και έγινε κεντρική φιγούρα στη μετάβαση από τον ρεαλισμό στον ιμπρεσιονισμό. Ο τελευταίος του πίνακας είναι στην πραγματικότητα ένας από τους πιο διάσημους και αγαπημένους του, A Bar at the Folies-Bergère, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1882, ένα χρόνο πριν πεθάνει μετά από ακρωτηριασμό του ποδιού του λόγω γάγγραινας.
Ο πίνακας δείχνει τη δέσμευση του Manet στον ρεαλισμό, αλλά έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις μεταξύ των κριτικών, λόγω της συγκεχυμένης χρήσης της προοπτικής, καθώς η αντανάκλαση της γυναίκας στον καθρέφτη δεν ακολουθεί μια ακριβή πραγματικότητα. Είναι ελαφρώς εκτός κλίσης. Σύμφωνα με την Tate Modern, «Στον πίνακα του Manet, μια γυναίκα κοιτάζει έξω από το κάδρο, παρατηρούμενη από μια σκιώδη ανδρική φιγούρα.
Η όλη σκηνή φαίνεται να αντικατοπτρίζεται στον καθρέφτη πίσω από το μπαρ, δημιουργώντας ένα περίπλοκο πλέγμα απόψεων». Το έργο ανήκε αρχικά στον γείτονα του Manet, τον συνθέτη Emmanuel Chabrier, ο οποίος τον κρέμασε πάνω από το πιάνο του.
9. Mark Rothko – Untitled, 1970.
Mark Rothko (1903-1970) Untitled, 1970, oil on canvas.
Ένας από τους δασκάλους του αμερικανικού αφηρημένου εξπρεσιονισμού (αν και αρνήθηκε αυτή την κατηγοριοποίηση), ο Mark Rothko είναι γνωστός για τους πολύχρωμους και τολμηρούς πολύμορφους πίνακές του. Στις αρχές του 1968, ο Rothko διαγνώστηκε με ήπιο ανεύρυσμα αορτής, αλλά αγνόησε τις εντολές του γιατρού και συνέχισε να πίνει και να καπνίζει έντονα, να αποφεύγει την άσκηση και να διατηρεί μια ανθυγιεινή διατροφή.
Σύμφωνα με τον φίλο του Dore Ashton, έγινε «πολύ νευρικός, λεπτός, ανήσυχος». Άρχισε να στρέφει την προσοχή του σε μικρότερα, λιγότερο σωματικά επίπονα έργα, συμπεριλαμβανομένων ακρυλικών σε χαρτί, και παρήγαγε μια σειρά από αποφασιστικά ζοφερά έργα σε πιο σκούρα, ξεθωριασμένα χρώματα.
Εν τω μεταξύ, ο γάμος του Rothko είχε γίνει όλο και πιο προβληματικός και χώρισε από τη σύζυγό του Mell το 1969, πριν μετακομίσει στο στούντιό του. Στις 25 Φεβρουαρίου 1970, ο βοηθός του Rothko βρήκε τον καλλιτέχνη πεσμένο νεκρό στο πάτωμα μπροστά από το νεροχύτη, καλυμμένο με αίμα. Είχε κόψει μια αρτηρία στο δεξί του χέρι με μια ξυριστική λεπίδα. Το τελευταίο του κομμάτι, ίσως προφητικά, ήταν έντονο κόκκινο.
10. Henri Matisse – La Gerbe, 1953.
Henri Matisse (1869-1954), La Gerbe, 1953, paper and gouache cut-out, 294 x 350 cm.
Ο Henri Matisse ήταν ένας καλλιτέχνης με τεράστια επιρροή που συνέβαλε στον καθορισμό και τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής οπτικής κουλτούρας των αρχών του 20ού αιώνα. Περισσότερο γνωστός ως ζωγράφος, η εκφραστική χρήση του χρώματος και των πινελιών έγινε ενδεικτική του φωβιστικού στυλ.
Ωστόσο, το 1941 ο Matisse διαγνώστηκε με καρκίνο στην κοιλιά και υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση που τον άφησε ανίκανο να περπατήσει. Η ζωγραφική και η γλυπτική έγιναν φυσικά αδύνατες, οπότε αγκάλιασε ένα νέο είδος μέσου - cut-outs. Με τη βοήθεια των βοηθών του άρχισε να δημιουργεί κομμένα χάρτινα κολάζ, προ-ζωγραφισμένα με γκουάς και διατεταγμένα για να συνθέσουν πολύχρωμες και ζωντανές φόρμες.
Το τελευταίο του έργο, Le Gerbe, 1953, που σημαίνει The Sheaf, ήταν ένα κομμάτι κατασκευασμένο από κεραμικό πλακίδιο ενσωματωμένο σε γύψο, που ολοκληρώθηκε ένα χρόνο πριν από το θάνατό του. Ακόμα και στα τελευταία του χρόνια, συνέχισε να καινοτομεί και να επαναπροσδιορίζει ένα κίνημα.
πηγή : mutualart.com
