Zoumboulakis galleries :"A walk along the shore" Νίκος Τοπαλίδης, ατομική έκθεση.

Η νύχτα των εικόνων

Του Αποστόλη Αρτινού

Η εμπειρία του κόσμου είναι μια εμπειρία υπερβατική, μια πραγματικότητα που αποκαλύπτεται στις ποιητικές της εξάρσεις. Το πραγματικό ήταν άλλωστε πάντα ο αντικατοπτρισμός του, η εκ-δηλωμένη του επιφάνεια. Ένας αντικείμενος κόσμος που αναγνωρίζεται σ’ αυτό που δεν είναι κόσμος, και δεν θα ’ναι ποτέ, στη ποιητική μεταγραφή του. Άλλος κόσμος δεν υπάρχει, υπάρχει μόνον αυτή η υπο-κειμενοποίησή του, μια διεργασία που τον καθιστά ορατό και την εμπειρία του δυνατή. Την εμπειρία ενός αντεστραμμένου ειδώλου, γιατί αυτό που θεωρείται είναι ένα αρνητικό κοσμοείδωλο, που η καλλιτεχνική εργασία επιχειρεί να το αναπαραστήσει στην ολότητά του, ν’ αναπαραστήσει κυρίως την απολεσμένη του εικόνα, τη μυστική του πλευρά, ό, τι δεν διαφαίνεται στην επικράτεια του ορατού. Μια εργασία μορφοποίησης, που διαυγάζει το πράγμα σε μία Νύχτα εκστατική. «Σκότος ημέτερον φάος», θα πουν οι Έλληνες, οι όποιοι αυτοί… Κι είναι η σαγήνη αυτού του σκοτεινιασμένου φωτός, αυτών των εικόνων της Νύχτας, που έρχονται από αλλού, απ’ Έξω, απ’ το Έξω της γλώσσας, κι αφήνουν τα ίχνη της αλλότητάς τους πάνω στο έργο.

Η γλώσσα, η αναπαράσταση... Πώς αναπαριστάται ο κόσμος; Υπάρχει μια διττή συνθήκη εδώ, αυτή ενός ενεργοπαθητικού υποκειμένου. Υπάρχει η στιγμή του αποκαλυπτόμενου, μια στιγμή οριακή, η παθητικότητα της ενατένισής του, αλλά κι η εργασία της μεταστοιχείωσής του. Το έργο τέχνης είναι μια εμφάνεια, μια αποκάλυψη της αποκάλυψης, η δυνατότητα αυτής της αδυνατότητας των εικόνων να έρθουν στο φως. Οι εικόνες της τέχνης είναι έτσι διαμεσολαβημένες μορφές, όπου η Νύχτα διασύρεται στο φως, σ’ ένα φως που απαλύνει τις μορφές της, και τις αποδίδει. Σ’ αυτό το οριακό μεσοδιάστημα εντοπίζεται κι η αγωνιακή έκφραση της τέχνης, εκεί όπου διασύρεται το μυστικό, κοινωνείται τ’ ακοινώνητο, κι εγείρεται στον κόσμο μια νέα φύση.

Η Νύχτα, η Νύχτα των εικόνων, που ’ναι κι η Νύχτα της γλώσσας. Η Νύχτα είναι η απουσία του σημαίνοντος, και άρα η αδυνατότητα κάθε αναπαράστασης. Όσες φρικώδεις μορφές κι αν εγείρει, όπως στις βαλπούργειες νύχτες του Φάουστ, αυτό που θα καταμαρτυρά την αλήθειά της, θα ’ναι η πιο βαθιά σιωπή της, η πιο βαθιά σιωπή του κόσμου, λίγο πριν χαράξει. Στη στιγμή αυτής της Νύχτας, ακριβώς αυτή τη στιγμή, είναι που κάτι αρχίζει ν’ ανιχνεύεται, ένας τόπος, η αποκάλυψη ενός τόπου. Ο τόπος, αν κάπως ανιχνεύεται, μέσα μας, ή στην επιφάνεια του έργου, ανιχνεύεται μέσα στη σκοτεινότητά του, στη σκοτεινότητα του πεπρωμένου του, σ’ ένα επέκεινα που τον αφιερώνει στη Νύχτα του. Σύμφωνα με την Καμπάλα, όπως αναφέρει ο Isaac Singer, η Δημιουργία είναι η συμπυκνωμένη σκοτεινή ουσία του Θεού: «Το φως του Θεού άρχισε ολοένα να σκοτεινιάζει, να εξειδικεύεται και να γίνεται όλο και πιο προσιτό, ώσπου μεταμορφώθηκε σε ύλη – σε γη, πέτρα, θάλασσα, σε ζώα, σε ανθρώπους». Ο τόπος είναι η σκιά αυτού του φωτός, του φωτός μιας έσχατης ώρας, που τον διαυγάζει αστραπιαία, αποσύροντάς τον. Στην εσχατιά αυτής της θεώρησής του, ο τόπος γίνεται ένα πεδίο αποκαλυψιακό, μια μυστική εμπειρία, μια εμπειρία του ιερού.  

Στην έκθεση «A walk along the shore» του Νίκου Τοπαλίδη, αλλεπάλληλες στρώσεις γραφίτη πάνω σε επιφάνειες χαρτιού, εκθέτουν μια ατμόσφαιρα νυχτερινή. Σκοτεινοί ορίζοντες, που αναλαμβάνουν το ανάγλυφο της πραγματικότητάς τους απ’ τις χαράξεις και τα σκαλίσματα που κάνει ο καλλιτέχνης πάνω σ’ αυτή τη πυκνή, σκοτεινιασμένη επιφάνεια. Το ασημένιο αυτό σκοτάδι του γραφίτη φωτίζεται από ίχνη, που αποκαλύπτουν σταδιακά, στο διερευνητικό βλέμμα του θεατή, κι ανάλογα με τη γωνία θέασης, και τη θέση του φωτός, την αντοχή ενός τοπίου. Βραχώδεις λόφοι να κατηφορίζουν στη θάλασσα. Πού αλλού; Θα ’λεγε ο Σεφέρης. Το βλέμμα εδώ αναζητά επίμονα τα σημεία, και τα σημεία αναζητούν επίσης το βλέμμα που τα διακρίνει. Τα ζωγραφικά έργα του Τοπαλίδη είναι τοπία προς διερεύνηση, επιφάνειες που προσκαλούν το θεατή, το ενεργό βλέμμα του. Τοπία που αλλάζουν τους τονισμούς της ορατότητας τους ανάλογα με τη δική μας ετοιμότητα.

Πολλά νυχτερινά τοπία του Τοπαλίδη είναι ακτογραμμές, αυτή η υποφωτισμένη γραμμή που αφήνει πάνω στην άμμο το κύμα μέσα στη νύχτα. Παρά θίν' αλός, μια μεθόριος πάντα, μια επικοινωνία με το πέραν, με τους νεκρούς. Δεν είναι ειδυλλιακά τοπία της ζωής, αλλά ανησυχαστικά περιβάλλοντα ενός διεγερμένου ψυχισμού. Σκηνές, που μέσα τους θροΐζουν σελίδες της Σέλλευ και του Κλάιστ. Τις ακούω! Τοπία που διεγείρουν αυτό το αρνητικό πεπρωμένο του ρομαντικού ανθρώπου. Ο μυστηριώδης χαρακτήρας τους υποστασιώνει και τη μοιραία του σκιά. Γίνονται έτσι αυτές οι εικόνες, μια εικονοποιία του τραγικού, ακόμη μία, που αναμετράται με τις ιδεώδεις μορφές του. Υπάρχει μια τυπολογία εδώ, του μυστικού και του σκιώδους, της μη εξεικόνισης, που επαναδιατυπώνει τις αναπαραστατικές αντιλήψεις. Οι αναπαραστάσεις δεν ακολουθούν έναν μιμητικό κανόνα, αλλά αναλίσκονται σε μεταγλωσσικές υπερβάσεις. Είναι εικόνες που δεν περιγράφονται, αλλά υποστασιώνουν τις αδύνατες ομοιώσεις τους. Και είναι, εν τούτοις, αντικειμενοποιήσεις του κόσμου μας· πώς αλλιώς;

Το ρομαντικό πάθος, στο έργο του Τοπαλίδη, είναι μια αναπόδραστη καταγωγική αναφορά. Ο κόσμος θεωρείται στις αμυδρές του εκλάμψεις, καμιά ορατή πηγή φωτός, αντανακλάσεις μόνο του αοράτου. Αυτό που συλλαμβάνεται εδώ, σ’ αυτά τα έργα, δεν είναι αυτό που υπερέχει, αλλά αυτό που υποχωρεί. Σινιάλα ενός κόσμου που έχει ήδη αποσυρθεί στην ίδια του τη σκοτεινότητα, στην ανέκφραστη ουσία του. Μοιάζει σαν να ιχνογραφείται εδώ η γενέθλια ώρα του τόπου, τα χαοτικά του σημεία, και πριν αυτά τα καθορίσει το φως. Η κρυπτικότητα αυτών των εικόνων, είναι κι η από-καλυπτικότητά τους, η ακαταληψία τους είναι και το είδος τους. Μόνο η Νύχτα μπορεί να φωτίσει το μυστικό αυτών των κόσμων και να εκπληρώσει την αληθοφάνειά τους. Όσο το σκοτάδι του γραφίτη πυκνώνει, τόσο και το ανάγλυφο των πραγμάτων διαφαίνεται. Καμιά υποχώρηση σ’ αυτή την αλήθεια.

Υπάρχει κάτι στην αναπαράσταση, που είναι πριν την αναπαράσταση, ή μετά απ’ αυτήν. Αυτό που πάντα θα διαφεύγει, κι ο καλλιτέχνης με διάφορα μέσα, και με διάφορες πίστεις, θα προσπαθεί πάντα να συλλάβει και να εξεικονίσει στην επιφάνεια του έργου του. Το άρρητο, το αθέατο, το μυστικό. Ένας άλλος ορίζοντας, ένας άλλος κόσμος μέσα στον κόσμο, που αντιστέκεται και διασώζει τη πυρηνική του σιωπή. Μόνο η εκστατικότητα της Νύχτας, που ’ναι το πριν του κόσμου, μπορεί κάτι απ’ αυτόν τον αδιάθετο πυρήνα να μαρτυρήσει. Υπάρχει, λοιπόν, ναι, ένα ερημικό ακρογιάλι, κάπου, μέσα στη νύχτα, κι ο παφλασμός του κύματός του, ο πρώτος ήχος του κόσμου, η πιο βαθιά μας ανάμνηση. Όλες οι απόπειρες της τέχνης αυτή την ανάμνηση ανακαλούν και πάνω σ’ αυτή φιλοτεχνούν, αγωνιωδώς και ματαίως, τις μετωνυμίες της. Οι εικόνες· μια μέγιστη φιλανθρωπία και μια μοναδική καταδίκη.

Νίκος Τοπαλίδης, «A walk along the shore», γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου – 7 Οκτωβρίου 2023.

Nikos Topalidis

A walk along the shore

Opening: Tuesday, September 19, 2023, 18.00 - 21.00

Duration: September 14 – October 7, 2023

 Zoumboulakis Gallery is delighted to present Nikos Topalidis’s first solo exhibition titled “A walk along the shore”, opening on September 19, 2023.

Apostolis Artinos, writer and curator, writes in his text “The night of images”: “In the exhibition “A walk along the shore” of Nikos Topalidis, successive layers of graphite on paper make up a nocturnal atmosphere. Dark horizons, with the relief of their reality derived from the carvings made by the artist on this dense, gloomy surface. This silver gloom of the graphite “darkness is our light”, the Greeks would say—is illuminated by traces which gradually reveal to the viewer’s inquisitive gaze, depending on the viewing angle and the position of the light, the resilience of a landscape. Rocky hills descending to the sea. Where else? Seferis would say. Here the gaze persistently seeks out the signs, just as the signs seek out the gaze that will discern them. The paintings of Topalidis are landscapes to explore, surfaces that invite the viewers, their active gaze. Landscapes that change the tonalities of their visibility depending on our own readiness.

Many of Topalidis’s nightscapes are coastlines, that dimly-lit line left by the wave on the sand at night. By the sea, always a borderline, a communication with the beyond, with the dead. These are no idyllic landscapes of life but disquieting settings of an agitated mental state. Scenes in which pages by Shelley and Kleist can be heard to rustle. I hear them! Landscapes that stimulate the negative destiny of romantic people. Their mysterious character substantiates its fatal shadow as well. These images thus become an imagery of the tragic; yet another imagery that measures itself against its ideal forms. There is a typology here of the secret and the shadowy, of non-depiction, that redefines the view on representation. Representations do not heed a mimetic rule; they exhaust themselves at meta-linguistic transcendences. They are images that cannot be described but give substance to their impossible likenesses. Yet they are still objectifications of our world… what else could they be?”.

Works with graphite on paper will be presented.

Exhibition curator: Apostolis Artinos

Text translation: Tony Mozer

Short Bio: Nikos Topalidis (b. 1985) is a graduate of the Athens School of Fine Arts living and working in Athens. In his practice, he fashions imaginary landscapes out of densely worked pencil drawings and relief fragments. His work has been exhibited in a number of group exhibitions, among others: "Encore – Neo Hellenic painting" (Municipal Art Gallery of Athens, 2023)", "À fleur d' image - Oeuvre à travers la matière" (La Châtaigneraie, Flamalle, Belgium, 2023), Thalassa – The sea in Greek art from antiquity until today (Shanghai Museum, 2022), Rooms 2016 (St George Lycabettus Hotel, Athens), and Kodra Fresh (Action field Kodra, Thessaloniki, 2011). In 2014, he attended the Time and Tide workshop at the city of Escalles in France, in collaboration the Royal Academy of Fine Arts of Antwerp. He has been awarded first prize at the Biennale of Fine Arts Students in Greece by the B. & M. Theocharakis foundation (2014) and the Stavros Niarchos Foundation Artist Fellowship by Artworks 2022. The exhibition “A walk along the shore” is the artist’s first solo exhibition.

Duration of the exhibition:  September 14 – October 7, 2023

Opening hours: Tue., Thu. & Fri. 11.00 - 20.00 Wed., Sat. 11.00 -15.00 Sundays & Mondays closed