Το εγχείρημα «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ»
του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων
Η εικαστική έκθεση «ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ» των ζωγράφων Αντώνη Αλιβρούβα και Μαρίας Κοκκίνη θα σηματοδοτήσει την έναρξη της υλοποίησης της επικοινωνιακής παρέμβασης «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων για το έτος 2023. Πρόκειται για εικαστικές εκθέσεις συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας που θα πραγματοποιούνται σε δημόσιους χώρους του Δήμου Χανίων με την επιστημονική ευθύνη του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων και με την υποστήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης σε συνεργασία με οργανισμούς και συλλογικότητες που υπηρετούν τον πολιτισμό και την εκπαίδευση.
Σκοπός το βίωμα της συμπερίληψης στον πολιτισμό με την εκπαίδευση («ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ»). Το Μουσείο Σχολικής Ζωής υπηρετεί τις αρχές της πολιτισμικής δημοκρατίας και η αποστολή του επικεντρώνεται στο να εξαλείφει τα εμπόδια και τις ανισότητες στην πρόσληψη, αλλά και την προσφορά των πολιτισμικών έργων μέσα από τη βιωματική τους σύνδεση με το κοινό σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς.
Η ιδέα της ενότητας εικαστικών εκθέσεων «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» θα επιδιώξει να επικοινωνήσει το μήνυμα της «ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ», εφόσον απαραίτητα κάθε ατομική έκθεση θα έχει δύο εικαστικούς δημιουργούς, οι οποίοι θα συνδιαλέγονται ισότιμα με το κοινό τους με τον δικό τους οπτικό κώδικα και την προσωπική τους ματιέρα.
Το σκεπτικό γεννήθηκε από τη δράση «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» που υλοποιήθηκε το 2022 με την έκδοση του ημερολογίου του Μουσείου Σχολικής Ζωής «ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 2022». Σκοπός της δράσης να ενεργοποιήσει το δομικό συστατικό δημιουργίας της δυναμικής μιας ομάδας, τη δυάδα, με τη δημιουργική επικοινωνιακή σύνδεση τους, μέσω άλλων εκφραστικών κωδίκων, πέρα από τον γραπτό λόγο, με αρχικό «καμβά» το ημερολόγιο. Η απόκριση του κοινού ανέδειξε ενδοιασμούς στον εναλλακτικό διάλογο «ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ» δύο προσώπων που είχαν την επιλογή, μάλιστα, χωρίς να παρεμβάλλονται ειδικές ανάγκες – ιδιαίτερες ικανότητες να επιλέξουν τη δυάδα τους, αρκεί να μπορέσουν να αλληλοεπιδράσουν εικαστικά στις σελίδες του ημερολογίου και να δώσουν τα δικά τους μηνύματα από στιγμές της καθημερινότητάς τους.
Το εγχείρημα «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» θα αποτελέσει, λοιπόν, μια ενότητα βραχύχρονων εικαστικών εκθέσεων με έναρξη από τον ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ του 2023, οι οποίες θα τεκμηριώσουν βιωματικά στην κοινότητα την αξία της συμπερίληψης θέτοντας τη διαφορετικότητα σε διάλογο δια της τέχνης, προβάλλοντάς την ως πολιτισμικό πλουραλισμό. Πρωταρχικό μέλημα του Μουσείου είναι το βιωματικό μήνυμα της συμπερίληψης όχι μονάχα από το κοινό, αλλά και από όλους τους συμμετέχοντες: επιμελητές, δημιουργούς, λοιπούς εμπλεκόμενους.
Πιο συγκεκριμένα, οι εικαστικές εκθέσεις θα παρέχουν τη δυνατότητα της συμπαρουσίασης καλλιτεχνικών έργων από δύο δημιουργούς, από τους οποίους ο ένας θα αντιμετωπίζει κάποιο «εμπόδιο» στη ζωή· με στόχευση την ισότητα ευκαιριών στην καλλιτεχνική δημιουργία ως έκφραση και επικοινωνία. Ως εκ τούτου, θα προσφέρεται συστηματικά η ευκαιρία στους δημιουργούς με «εμπόδια-ιδιαιτερότητες» στη ζωή να πρωταγωνιστούν ισότιμα στα πολιτισμικά και παιδαγωγικά δρώμενα της κοινότητας, αλλά και στους δημιουργούς χωρίς αυτά τα «εμπόδια-ιδιαιτερότητες» –φυσικά και στο ευρύτερο κοινό– να εμπνέονται από τη διαφορετικότητα και να αντλούν δημιουργική δύναμη από τις ιδιαίτερες ικανότητες των συνοδοιπόρων τους στο ταξίδι της εκθεσιακής αφήγησης.
Επιπλέον, το εγχείρημα θα επιδιώξει να εισάγει ένα νέο μοντέλο επί των μέχρι τώρα ευρέως γνωστών πρακτικών επιμέλειας, το οποίο δίνει έμφαση όχι μόνο στην τεκμηρίωση των έργων, αλλά και στο δικαίωμα του κοινού για συγκινησιακή εμπλοκή με προσωπικές συσχετίσεις, πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες των αγαθών του πολιτισμού από την πλευρά του, υπό το πρίσμα της «ΟΜΑΔΑΣ». Σε κάθε εικαστική έκθεση της όλης ενότητας θα προσφέρονται ανοικτά βιωματικά εργαστήρια για όλους τους πολίτες με τον τίτλο «ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ», τα οποία θα απευθύνονται σε διάφορες ομάδες κοινού και δεν θα προϋποθέτουν οικονομική συμμετοχή αλλά μόνο δήλωση ενδιαφέροντος, ώστε να προσδιορίζεται ο κατάλληλος για την εμψύχωση του εργαστηρίου αριθμός. (βλ. τον επίσημο ιστότοπο του Μουσείου: https://school-life.gr/).
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων με την «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» εισάγει, όπως αναλύθηκε παραπάνω, μέσω μιας νέας πρότασης περί επιμέλειας εικαστικών εκθέσεων:
- την καθιέρωση της «ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ» στον πολιτισμό, στην πράξη, μέσα από την εκπαίδευση («ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ»),
- τη δυνατότητα δύο δημιουργοί να συναντώνται επί ίσοις όροις στον ίδιο εκθεσιακό χώρο· έναν χώρο εκ προοιμίου πολλαπλών αναγνώσεων, κατ’ επέκταση και ερμηνειών από την πλευρά του κοινού,
- την ευκαιρία τεκμηρίωσης σε ένα εκθεσιακό αφήγημα, το οποίο πέρα των όποιων αναφορών του στα ρεύματα και τις τάσεις της διαχρονικής εξέλιξης της τέχνης, δομείται στην ιδέα της επικοινωνιακής αμοιβαιότητας και διάδρασης, από δύο επιμελητές που προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία (ιστορία της τέχνης & πολιτισμική επικοινωνία).
Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι το όλο project ερείδεται στις πρόσφατες παροτρύνσεις του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (International Council of Museums – ICOM) περί επαναπροσέγγισης και ερμηνείας του αφηγηματικού ιστού που χαρακτηρίζει κάθε μόνιμη ή/και περιοδική έκθεση, μέσω της «ΣΥΜΠΕΡΊΛΗΨΗΣ» (βλ. π.χ. τους θεωρητικούς και πρακτικούς άξονες ημερίδας σχετικού υποβάθρου, που συνδιοργανώθηκε από τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, το Mind’s Eye _Ψηλαφώντας την τέχνη, κ.ά. το 2020). Το γεγονός αυτό καθιστά το όλο εγχείρημα της «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗΣ ΔΥΟ» ως μία από τις πρώτες εφαρμογές που αντιλαμβάνονται την αξία της «ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗΣ» (υπό το όποιο πρίσμα του όρου) στο πεδίο των περιοδικών εκθέσεων, της δημοκρατικής εκπαίδευσης, της τουριστικής ανάπτυξης, και των εξωτερικών συνεργασιών αμοιβαίου οφέλους.
Η κ. Μαρία Δρακάκη, επιμελήτρια της έκθεσης, με αφορμή τα «ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ», ήτοι τις βιωματικές ομαδοσυνεργατικες πρακτικές που μας βοηθούν να (επανα)προσεγγίσουμε τη σύνδεση μεταξύ σημαίνοντος και σημαινόμενου, σε εκτενές κείμενο του δίγλωσσου Καταλόγου της έκθεσης αναφέρει χαρακτηριστικά:
Το κοινό στα «Ερμηνευτικά Μονοπάτια» της παρούσας έκθεσης προσκαλείται να ιχνηλατήσει τους εκφραστικούς κώδικες των δύο δημιουργών και να δώσει τις δικές του ερμηνείες, συσχετίσεις και νοηματοδοτήσεις. Με δεδομένο ότι η γνώση δομείται μέσα από σύνθετες διεργασίες ερμηνείας, καθώς και το ότι η ερμηνεία μιας εικαστικής αναπαράστασης, με τη σειρά της, δεν ολοκληρώνεται ποτέ θεωρούμενη ως ανεξάντλητη, το Μουσείο Σχολικής Ζωής επιδιώκει να προσφέρει σε κάθε ερμηνευτικό μονοπάτι:
- την αφύπνιση του ενδιαφέροντος της ομάδας,
- τη συγκινησιακή εμπλοκή των μελών της,
- το βίωμα μιας διαδικασίας που συνθέτει μια νέα εμπειρία διανοητικής αισθητικής και συναισθηματικής πρόσβασης στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και στην πολιτιστική κληρονομιά.
Τα «Ερμηνευτικά Μονοπάτια» είναι πρωτότυπα και δεν παγιώνονται γιατί επενδύουν στη δυναμική της ομάδας στην οποία απευθύνονται, αλλά και στις πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες των εκθεμάτων, οι οποίες ξεδιπλώνονται από τους συμμετέχοντες αβίαστα εντός της ομάδας, μέσω της εμψύχωσης.
Τα «Ερμηνευτικά Μονοπάτια», παράλληλα, στοχεύουν στο να προσφέρουν το βίωμα μιας αποκαλυπτικής διαδικασίας άμεσης επικοινωνίας, η οποία θα αφυπνίσει το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων σε μια παιδαγωγική συνθήκη στο χώρο της πολιτισμικής αναφοράς, στο αναλογικό ή στο ψηφιακό τοπίο. Η συνθήκη θα διευκολύνει τη συγκινησιακή ανταπόκριση και την επίδραση του εκτιθέμενου περιεχομένου στους συμμετέχοντες, ανιχνεύοντας την προσωπική συσχέτιση.
Η ερμηνευτική πρακτική είναι μια αποκαλυπτική διαδικασία που όμως δεν συντελείται τυχαία. Είναι η αποκάλυψη που βασίζεται στην πληροφορία, έχει παιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς και δεν είναι καθοδήγηση, αλλά ενδυνάμωση της επικοινωνιακής ποιότητας της έκθεσης, ανάδειξη της συνοχής και των νοημάτων της εκθεσιακής αφήγησης.
Η ερμηνεία είναι τέχνη που επιστρατεύει πολλές μορφές τέχνης σε μια σκηνοθετημένη ακολουθία δραστηριοτήτων, όπου οι τελευταίες σχεδιάζονται και εμψυχώνονται για να απαντήσουν σε ανάγκες και προσδοκίες των συμμετεχόντων προκειμένου οι ίδιοι να λειτουργήσουν ως «ενεργοί δημιουργοί νοήματος με το πεδίο νοήματος να βρίσκεται σε διαρκή ρευστότητα…»
Τόσο ο σχεδιασμός, όσο και η εμψύχωση στα «Ερμηνευτικά Μονοπάτια» χαρακτηρίζονται από την προοπτική της βαθύτερης εμπλοκής των συμμετεχόντων στις αναπαραστάσεις της έκθεσης, από μια συστηματική μέριμνα για τη διασφάλιση ενιαίων αρχών της ερμηνείας, τις οποίες θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε στις εξής επιδιώξεις:
- Η αναζήτηση του εκφραστικού νοήματος των οπτικών μορφών.
- Η ανακάλυψη σημασιών στα έργα τέχνης, οι πολλαπλές αναγνώσεις και η σύνδεση με προσωπικά νοήματα των αποδεκτών.
- Η διαχείριση των εμποδίων στις αντιληπτικές σταθερότητες και τα στερεότυπα.
- Η αντίληψη εμφανών και λεπτών ποιοτήτων, και η πολυαισθητηριακή πρόσληψη του έργου τέχνης.
- Η σύνθεση με τη σημασία της συνάρθρωσης των συσχετίσεων και προσωπικών νοηματοδοτήσεων που μοιράζονται οι συμμετέχοντες, καθώς προσεγγίζουν τα έργα τέχνης.
Παράλληλα, ο κ. Γεώργιος Ορφανίδης, επίσης επιμελητής της έκθεσης, εστιάζοντας σε ενδιαφέρουσες όψεις του εικαστικού έργου των δύο ζωγράφων, στον σε κείμενο του στον ίδιο Κατάλογο, επισημαίνει:
Εδώ, τα σχήματα αλλά και ιδέες πίσω από αυτά δημιουργούν αλλεπάλληλους-τεμαχισμένους χώρους, εγκιβωτισμένες ιστορίες, μικρά κολλάζ σαν άλλα συμπληρωματικά μανιφέστα για την αξία του κυβισμού στη νεοελληνική τέχνη όπως αυτή ζυμώνεται μέρα με τη μέρα στο σήμερα.
Τα σχήματα ποικίλουν, αν και κυριαρχούν τα τετράγωνα και τα ορθογώνια. Οι γραμμές είναι έντονες και εκφράζουν συνειδητά τη δυναμική της πρακτικής «ενώνω δύο σημεία, σχηματίζω μια γραμμή, μαρκάρω, οριοθετώ, περιφρουρώ…». Τα χρώματα στο φόντο, παρόλο που δηλώνουν το άχρονο, το άγνωστο, το κρυφό της ειμαρμένης, συνήθως με μία τάση προβληματισμού για τη συναισθηματική νοημοσύνη που δομούν οι άνθρωποι με αποδέκτη τις διαπροσωπικές σχέσεις του αύριο, δεν φαίνεται να χρειάζονται το παλαιότερο (από το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1950 κ.εξ.) υποβλητικό στοιχείο της νεοελληνικής αφαιρετικής ζωγραφικής (π.χ. Γιάννης Σπυρόπουλος, Λόγος Α, 1965· του ιδίου, Σελίδα αριθ. 7, 1968· του ιδίου, Παρένθεση D, 1969)[1]. Ειδικά, στην περίπτωση του ασπρόμαυρου ζατρικίου ή του τελείως μαύρου τα αισθήματα της φαλκίδευσης, της αποξένωσης, της μοναξιάς και της καμουφλαρισμένης ανασφάλειας (λ.χ. επιτηδευμένη συστολή) αναδεικνύονται μετά από μία προσεκτικότερη ανάγνωση των έργων. Η επιλογή του λευκού μάλλον λειτουργεί ως στοιχείο αποφόρτισης, ως τυπικό ίδιον του μινιμαλισμού. Ακόμα, στα έργα της Μαρίας Κοκκίνη, πολλές φορές, εμφανίζεται ένα ως αναπόσπαστο στοιχείο της σύνθεσης ένας QR κωδικός· το διαβατήριο που χρειαζόμαστε για ταξιδεύουμε στην ποιητική γραφή της φιλολόγου Μαρίνας Θωμά, η οποία με αυτόν τον τρόπο μας προτείνει μια άλλη ερμηνεία. […] Ωστόσο, ακόμα και στην περίπτωση της απόδοσης της αγωνίας, του φόβου και του πόνου που δύναται νοιώθει ο άνθρωπος σε κάθε μεταβατικό στάδιο της ζωής του, το εξολοκλήρου παραστατικό στοιχείο δεν είναι πάντοτε απαραίτητο, όπως δηλώνει ο Αντώνης Αλιβρούβας μέσα από τη δική του ζωγραφική προσέγγιση. Μια αποτύπωση κραυγής, η έκφραση του προσώπου λίγο πριν κάποιος ξεσπάσει σε κλάματα, το βουβό ως σημειωτική αναφορά στο ψυχολογικό κενό, όλα αυτά αρκούν.
Ευχόμαστε μέσα από τις εμπειρίες που θα προσφερθούν στο κοινό, και τις γόνιμες συνέργειες που θα αναπτυχθούν με την πρωτοβουλία του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, να τεκμηριώνεται πλέον αποτελεσματικά ότι η δυάδα είναι βασικό στοιχείο της διεργασίας της ομάδας και της αλληλεπιδραστικής σχέσης μεταξύ των μελών μιας ζωντανής ομάδας, μιας συνεκτικής δημιουργικής κοινότητας.
Ευχαριστούμε ολόθερμα το Μουσείο Τυπογραφίας (http://www.typography-museum.gr/), το πρώτο στην Ελλάδα Μουσείο, με έδρα στα Χανιά, αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στην Τυπογραφία, την τέχνη που άλλαξε την ροή της ιστορίας από τον 15ο αιώνα. Η συνεργασία μας μαζί του θεωρείται πολύτιμη. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον δημιουργό του Γιάννη Γαρεδάκη, ιδρυτή της εφημερίδας Χανιώτικα Νέα, και στην ένθερμη συνοδοιπόρο, τη σύζυγό του Ελένη, γιατί χωρίς την υποστήριξή τους δε θα ήταν εφικτή η έκδοση του δίγλωσσου καταλόγου της εικαστικής έκθεσης «AΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ».
Ευχαριστούμε πολύ τους δύο καλλιτέχνες Αντώνη Αλιβρούβα και Μαρία Κοκκίνη για την εμπιστοσύνη τους. Θερμές ευχαριστίες στον Δήμο Χανίων και τον Πρόεδρο της Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτισμού και Περιβάλλοντος Δήμου Χανίων – Κέντρου Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (ΚΕΠΠΕΔΗΧ ΚΑΜ), Αντιδήμαρχο Χανίων κ. Ιωάννη Γιαννακάκη για την αρμονική συνεργασία, στην Περιφέρεια Κρήτης – Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και τον Αντιπεριφερειάρχη κ. Νίκο Καλογερή για την ουσιαστική υποστήριξη, στη Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων, καθώς σε όλους όσοι συνέβαλαν μέσα από τον ρόλο τους προκειμένου να γίνει αυτή η ιδέα έργο.
Σας προσκαλούμε να μας τιμήσετε με την παρουσία σας και την ενεργή συμμετοχή σας σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Η προϋπόθεση της βιωσιμότητας του εγχειρήματος είναι η δική σας ουσιαστική απόκριση, στην οποία επενδύουμε και σας περιμένουμε για συμμετοχικό σχεδιασμό χωρίς ανισότητες και αποκλεισμούς.
Με τιμή,
Μαρία Δρακάκη Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
Γεώργιος Ορφανίδης Ιστορικός Τέχνης-Αρχαιολόγος, Επικοινωνιολόγος στον κλάδο πολιτισμού & τουρισμού
Με μια ματιά
Το εγχείρημα «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ»
του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων
Εικαστική έκθεση «ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ» των ζωγράφων Αντώνη Αλιβρούβα και Μαρίας Κοκκίνη
Διάρκεια:
18 Φεβρουαρίου – 03 Μαρτίου 2023 – Εγκαίνια 18/02 στις 18.00
Τόπος: Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (Μεγάλο Αρσενάλι), Χανιά, Κρήτη
Ώρες λειτουργίας: 9.30-13.00 & 17.00-20.00
Είσοδος: Ελεύθερη (συμπεριλαμβανομένης και της δυνατής συμμετοχής στα βιωματικά εργαστήρια, τα οποία πραγματοποιούνται από την κ. Μαρία Δρακάκη)
Διοργάνωση: Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων
Συνδιοργάνωση: Περιφέρεια Κρήτης – Π.Ε. Χανίων, Δήμος Χανίων, Κοινωφελής Επιχείρηση Πολιτισμού και Περιβάλλοντος Δήμου Χανίων – Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου.
Χορηγοί: Μουσείο Τυπογραφίας Χανίων Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη, Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων
Κατάλογος, δίγλωσσος (ελληνικά-αγγλικά), με τεχνοκριτικά και άλλα κείμενα & με επιλεγμένα έργα: Από το Μουσείο Τυπογραφίας Χανίων Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη
Επιμελητές:
Μαρία Δρακάκη Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
Γεώργιος Ορφανίδης Ιστορικός Τέχνης-Αρχαιολόγος, Επικοινωνιολόγος στον κλάδο πολιτισμού & τουρισμού
